مجتبی رضاخواه، عضو فراکسیون اقتصاد دیجیتال مجلس: استقرار گونه‌های نخستین از سامانه‌های بانکداری متمرکز در کشور را می‌توان سرآغاز توسعه نظام بانکداری الکترونیک در کشور به حساب آورد. این مهم دستاوردهای چشم‌گیری داشت که از آن جمله می‌توان به توسعه زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک و شکل‌گیری پایگاه‌های اطلاعاتی متمرکز مشتریان و حساب‌ها در بانک‌های تجاری اشاره داشت.

بلوغ دیجیتالی تدریجی نظام بانکی کشور، زمینه لازم را برای خلق حداکثری ارزش دیجیتالی فراهم ساخته است. خلق ارزش دیجیتالی مستلزم بکارگیری تمهیداتی گسترده در کسب و کار است که خود می‌تواند منشاء پیدایش پارادایم‌های نوینی همچون بانکداری هوشمند در صنعت بانکی باشد.

در واقع بانکداری هوشمند، مفهوم جدیدی است که بر گذر از عصر ارتباطات به عصر مدیریت و تحلیل داده‌ها اشاره می‌کند. تحلیل داده‌ها در بانکداری هوشمند، پا را از سطح توصیف و تشخیص فراتر گذاشته و عرصه‌های پیش‌گویی و تجویز مبتنی بر داده با به‌ کارگیری ماشین‌های هوشمند را در دستور کار قرار داده است.

بر همین اساس در بانکداری هوشمند، تصمیم‌گیری مدیران سطح بالای بانک و ارائه خدمات به مشتریان بر مبنای تحلیل داده‌هایی است که به ‌صورت گسترده در سیستم بانکداری جمع‌آوری شده‌اند. به این ترتیب، با انجام تحلیل صحیح، رویکردها و جهت‌گیری‌های آینده یک بانک متحول می‌شود.

لازم به ذکر است که داده‌ها در حال تبدیل صنعت مالی به دنیای جدیدی هستند. داده‌های کلان (Big Data) در صنعت امروز اهمیت بسیار بالایی دارد و همین عامل نشان‌دهنده اهمیت و کاربرد تحلیل داده در مراکز مختلف از جمله بانک‌ها و مراکز مالی است.

رویدادهای مالی زیادی هر روزه در حال رخ دادن هستند و بخش مالی باید تمامی این رویدادها را رصد کرده و از آنها برای دستیابی به اهداف مختلف استفاده کند. این امر باعث جمع شدن داده‌ها و اطلاعات بسیار زیادی می‌شود که حتی تحلیل آنها را برای متخصصان و افراد فعال این عرصه دشوار خواهد کرد. استفاده از روش‌های مناسب و نوین تحلیلی و آنالیزی، می‌تواند انقلابی را در صنعت بانکداری کشور ایجاد کند و باعث پیشرفت بسیار سریع مشاغل و شرکت‌ها شود. تحلیل داده‌ها اتفاقی است که در بانکداری هوشمند رخ می‌دهد و این صنعت را وارد دنیای جدیدی می‌کند.

به عبارتی دیگر، تجزیه و تحلیل‌های داده‌ها به مدیران کمک خواهد کرد که حجم عظیمی از داده‌های ساختار یافته و ساختار نیافته را به چشم‌اندازی بسیار مفید تبدیل کنند و از آن چشم‌انداز در جهت اخذ تصمیمات مهم بهره ببرند. این آنالیز، خطاهای انسانی را از فرآیندها و عملیات مالی از طریق استخراج مستقل حذف می‌کند و این کار از طریق تبدیل و بارگذاری داده‌ها انجام می‌شود.

بانکداری هوشمند از منظر مشتری، در حقیقت رویکردی است که در چارچوب آن خدمات مالی به عنوان ابزاری برای رفع نیازهای مشتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. ‌بُعد دیگر متمایزکننده بانکداری هوشمند را باید در مفهوم صرفه‌جویی و ایجاد مزیت رقابتی ناشی از آن جستجو کرد. بانکداری هوشمند با افزایش قابلیت نظام بانکی در بهینه‌سازی سبد خدمات و محصولات، زمینه لازم را برای افزایش صرفه‌جویی فراهم می‌کند. آنچه که امروزه بانکداری هوشمند با تمامی فناوری‌های تشکیل‌دهنده آن عرضه می‌کند، تولید سفارشی خدمات و محصولات بانکی در مقیاس انبوه است.

امروزه بانکداری هوشمند در ابتدای مسیر خود قرار داد و همگام با توسعه کاربردهای فناوری هوش مصنوعی در صنایع مختلف، صنعت بانکی نیز دچار تغییرات و تحولات گسترده‌ای خواهد شد. لیکن مطالعات بین‌المللی نشان می دهد که تغییر نوع و کیفیت تعاملات با مشتری، قدرت تحلیل و تصمیم‌گیری مدیران بانکی، تغییرات گسترده در سامانه‌های بانکداری متمرکز برای به‌کارگیری موثر داده‌ها و تغییر در عملیات بانکی از مشخصه‌های بارز این پارادایم جدید کسب و کار بانکی است.

خوشبختانه صنعت بانکداری کشور به خوبی طی سال‌های گذشته توانسته خود را با تحولات تکنولوژیک همراه کند. در عرصه گذر به دوران بانکداری هوشمند نیز باید تلاش لازم را داشته باشیم و با هوشمندی وارد این دوره شویم. تاکنون تمامی محصولات در حوزه بانکی یکسان شمرده می‌شدند اما الان به این سمت می‌رویم که بانک‌ها محصولات را شخصی‌سازی کنند. این موضوع نقش موثری در تأمین مالی خواهد داشت. متحول‌سازی کانال‌های ارتباطی نیز از مهم‌ترین مسائلی است که در بانکداری هوشمند دیده می‌شود.

بر همین اساس با توجه به مزیت‌هایی که بانکداری هوشمند برای کشور دارد، لازم است بانک مرکزی در راستای ترویج بانکداری هوشمند در کشور گام‌های اساسی و عملیاتی بردارد. در شرایط فعلی که فناوری‌های نوین به سرعت در حال رسوخ به سیستم بانکداری کشورهای مختلف هستند، ایجاد بستر لازم برای ورود به عصر بانکداری هوشمند از مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی به شمار می‌رود.

تصویب موارد مهمی در زمینه بانکداری هوشمند در برنامه هفتم توسعه صورت گرفته و در بندهای مختلفی به مسئله بانکداری هوشمند پرداخت شده است. به طور مثال، یکی از موضوعات مهم پیرامون نحوه بنگاه‌داری بانک‌ها و کاهش اثرات مخرب آن در زمینه راه‌اندازی "سامانه املاک و مستغلات شبکه بانکی" و "سامانه سهامداری شبکه بانکی" بوده که در برنامه هفتم توسعه به تصویب رسیده است. همچنین در ماده‌ای دیگر از برنامه هفتم توسعه به بحث الزام بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به اخذ شناسه یکتا از سامانه متمرکز اطلاعات تسهیلات و تعهدات "سمات" در زمان ایجاد هرگونه تعهد و پرداخت وجوه تحت عنوان تسهیلات اقدام شده که به سمت اصلاح وضعیت فعلی در حوزه تسهیلات اعطایی کلان خواهیم رفت.